Skip links
ai big data in onderwijs

Digitale geletterdheid, data AI en de rol van de docent

Door: Berryl Vogelezang

ICT, data en AI vragen een aanvullende skillset van docenten en leerkrachten.

Ik lees de column  “onderwijs by the dashboard light” op Kennisnet. Het is al een wat ouder artikel maar zet me aan het denken. Ik als ICT’er vind vaak dingen logisch: Je hebt toch altijd zelf de regie? Je bepaalt zelf toch wat je wel en niet doet met het ICT middel dat je ter beschikking staat? Je weet toch hóe je iets in kunt zetten in het onderwijs? Makkelijke aanname, zeker als je in de wereld van aannames bedenkt hoeveel mensen door oplichterij getroffen worden omdat ze bijvoorbeeld denken dat ze met hun kind aan het Whats-appen zijn. Niet beledigend bedoeld overigens, het zal je tenslotte maar gebeuren.

Zo is er ook mijn aanname over ICT in de klas, data en AI in het onderwijs. Ik ga ervanuit dat docenten wéten waar ze mee werken en wát ermee kan in de les, Hoe zij leerlingen, naast rekenen taal en algemene ontwikkelingen, ook ICT-vaardigheid bij kunnen brengen? Dat zij het digitale gereedschap waar zij mee werken optimaal in kunnen zetten? Dat  blijkt lang niet altijd het geval, zoals ook blijkt uit de column hierboven. Er wordt nagekeken, dus “ik heb mijn handen vrij voor iets anders”, totdat blijkt dat er meer aan de hand is, nadat er verder gekeken wordt. Didactiek is duidelijk iets anders dan ICT. En alweer: makkelijk gezegd, ik ben geen docent of leerkracht. Bij tijd tekort en grote werkdruk is de aanname soms een prettige vriend aan je zijde: je stelt het nog even uit.

Het schetst wel een beeld dat ICT, data en AI een aanvullende skillset van docenten en leerkrachten vragen: analyses lezen en begrijpen en kunnen vertalen naar de les en de leerlingen. Tegenwoordig valt hier een groot deel van onder digitale geletterdheid waar nu  op ingezet wordt in het onderwijs. Grote noodzaak ook want de veranderende (digitale) wereld om ons heen vraagt een veranderd onderwijssysteem. Zo kunnen we leerlingen en studenten ook een gepaste digitale basis bieden. Is het niet in de vorm van een “knoppencursus”, dan is het wel in het coachen van de denkprocessen die met het werken met data, AI en digitale middelen samenhangen.

Combineer daarbij een enthousiaste docent of leerkracht en het vliegwiel van experimenteren, onderzoeken en realiseren gaat aan. Dat het kan blijkt wel uit de nominaties die we hebben mogen ontvangen voor de future proof awards bij KIEN. Dit inspireert tot experimenteren, hetgeen volgens Larissa Zegveld hoognodig is rondom data en AI, maar zeker niet minder van toepassing is op andere toepassingen van moderne- en intelligente technieken in het onderwijs. Dit zien we heel toepasbaar terug in het edulab van het ROC Twente. Vanuit onderzoekende ontdekkerij rondom AI, is dit terug te vinden bij o.a. het Nationaal OnderwijsLab Artificiële Intelligentie (NOLAI), een initiatief gesteund door het Nationaal Groeifonds. Hier is een aparte poot voor het onderwijs ingericht.

“Da’s allemaal wel leuk hoor, maar ik heb hier geen tijd voor.” Een veelgehoorde opmerking en helaas de realiteit van vandaag de dag. Er is weinig tijd voor “ontdekkerij” en experimenteren. Inmiddels is echter het belang van goed om kunnen gaan met ICT, data en AI (bijv. een via een dashboard dat door AI is gemaakt) een urgentie geworden, niet in de laatste plaats voor de leerling/student. Hier ligt in een rol weggelegd waarbij onderwijs en ICT samen kunnen werken, school overstijgend, in regionaal of landelijk verband.

Met de blik op de toekomst is het zaak dat digitale geletterdheid voor toekomstige leraren en docenten geborgd is in het opleidingstraject. Een mooi voorbeeld hiervan blijkt onder andere uit dit artikel van Remco Pijpers.  Daarnaast is er natuurlijk de groep docenten die al lesgeeft, hoe staan zij in dit verhaal? Want hoe draag je kennis over die je zelf (nog) niet beheerst. KIEN Kennis is een mooi voorbeeld van hoe een regionale samenwerking hier vorm aan geeft door leerstof, online trainingen en workshops beschikbaar te stellen. Meer dan dat: KIEN kennis ontwikkelt samen met de scholen die aangesloten zijn ook eigen materiaal die dan, al of niet algemeen, beschikbaar komt in de KIEN kennis leeromgeving.

Al mijn aannames daargelaten: Helder is dat we samen voor de uitdagingen rondom digitale geletterdheid, data en AI staan. Ook dat er voorbeelden genoeg te vinden zijn dat het kan werken. Met de ruimte die is ontstaan door de aandacht die geschonken wordt aan digitale geletterdheid in het onderwijs, liggen er kansen en mogelijkheden om ICT meer te integreren in het onderwijs als ondersteunend én als didactisch gereedschap. Het begint allemaal bij die eerste stappen: inspiratie, tijd en middelen. In alle gevallen geldt wel: begin klein, werk samen en geef de docent/het onderwijs het dashboard in handen. Immers digitaliseren gaat niet om ICT, het gaat om de organisatie en in dit geval om het onderwijs.